Ova brigada je formirana je 9. aprila 1993. godine i to pod nazivom 49. istočnohercegovačka oslobodilačka brigada Bjelimići.
Da bi upotpunosti posmatrali ratni put ove brigade, moramo sagledati ulogu i ratni put tri jedinice, tri geografski različita područja koji su kasnije činili cjelinu 450. lahka brigada (lbr) To su ratni putevi i uloge odreda Bjelimići i bjelimićkog kraja, ulogu odreda Glavatičevo i ulogu bataljona Bjelašnica.
Ratni put odreda Bjelimići
Odred Bjelimići formiran je 15. aprila1992.godine. Komandno mjesto odreda bilo je u Odžacima. Zadatak odreda bila je odsudna odbrana šireg rejona Bjelimića. U prvoj fazi to je funkcionisalo na principu seoskih straža, a kasnije, od 14. jula 1992. godine izvršeno je posjedanjem i uređenjem linije odbrane.
Linija odbrane bila je na pravcu: Slatinica, Grab, Crnovići, Sitnik (rejon Međe), Zabrđani (rejon Bazva i žičani most na rijeci Neretvi), Zaspilica selo Doljani, Pješevac, selo Ocrkavlje, Grab (Ljubuča), Donja Ljubuča, Gornja Ljubuča, Čitluk, Dindo i most na rijeci Ljutoj, Spilice, Kunja, Memiškovina, selo Svijenča.
U početku odred je imao tri čete od čega su dvije čete imale borbenu namjenu. Prve otporne tačke sa zadatkom stalnog izviđanja i osmatranja bile su Braćan (osmatranje pokreta agresora na pravcu Nevesinje – selo Živanj, pravac Bak i otporna tačka Argud sa zadatkom osmatranja pokreta agresora i motornih vozila na pravcu Ulog – Kalinovik i Kalinovik – Dubrave te dalje prema rejonu Dindo.
Bjelimići i Glavatičevo su od, 20. aprila 1992. ostali potpuno odsječeni od ostatka opštine. Presječena je putna komunikacija na Borcima na regionalnom putu Konjic – Kalinovik, a nestalo je i struje.
Pored duge linije odbrane i geografske usmjerenosti prema Kalinoviku, komunikacijska odsječenost bila je najveći problem ovoga kraja. Na samom početku rata, osim vojnog ustrojstva, situacija je nalagala i druge aktivnosti od prijema izbjeglica iz istočnohercegovačkih opština do izgradnje alternativne putne komunikacije Odžaci – Visočica – Sinanovići te posebno čuvanje tenkoprohodne putne komunikacije Kalinovik – Bjelimići i mosta u Dindolu na rijeci Ljutoj.
Kratka hronologija događaja:
Dana 4. maja 1992. godine izvršeno minsko zaprečavanje mosta u Dindolu. Postavljene su protivpješadijske i protivtenkovske mine ispred mosta.
Dana 7. maja 1992. godine u Dubočanima preuzeto naoružanje dodijeljeno odredu od stane OpŠTO Konjic nakon preuzimanja kontrole nad vojnom kasarnom Ljuta i izvršeno prvo naoružavanje odreda Bjelimići. Do tog momenta branioci su koristili uglavnom lično i lovačko naoružanje te naoružanje nabavljeno u cilju odbrane Bjelimića.
Dana 7. juna 1992. godine pale su prve granate na područje Bjelimića, gađano je selo Tinje sa oko 20 minobacačkih mina 82 mm.
Naređenjem OpŠTO Konjic broj; 01/05-92. od 8. juna1992. godina Konjic odredu stiže prva ispomoć u ljudstvu iz sastava bataljona “Zupčanik“ sa ciljem jačanja linije odbrane Bjelimića, u naređenju stoji: ne vršiti nikakva borbena dejstva prema Ulogu i Kalinovniku.
Dana 11. juna 1992. godine u širi rejon Glavatičeva i Bjelimića stigla je jedinica „Akrepi“. Ta jedinica imala je zadatak da u sadejstvu sa odredom Bjelimići i odredom Glavatičevo te jedinicama iz pravca Konjic – Borci odbaci stalnu prijetnju po slobodu Konjica, Glavatičeva, a samim tim i Bjelimića.
Raspodjelom naoružanja i MTS-a odred dobiva PAM Browing, radiouređaj PRC 320 L. Ovaj uređaj će biti osnova veze sa predpostavljeno komandom, općinom Konjic i ostatkom zemlje i svijetom do kraja rata.
Dana 23. juna 1992. godine stigle prve izbjeglice iz Nevesinjana područje Bjelimića oko 350 lica. Komanda odreda, aktivisti Mjesne zajednice Bjelimići, pripadnici MUP-a i ostali mještani organizovali su smještaj i ishranu u osnovnoj školi. U tom vremenu stižu nove izbjeglice iz Nevesinja.
Dana 6. juna 1992. godine stiglo iz Konjica oko 200 vojnika za akciju deblokade puta Bjelimići – Konjic preko Boraka.
Dana 27. juna 1992. godine stigle izbjeglice Župe zagorske, iz muslimanskih sela sa područja opštine Kalinovik. Prilikom izviđanja u rejonu Rajac 5. jula poginuo je komandir voda Vilogorac Himzo.
Dana 28. juna 1992. godine započinje operacija “Oganj”. Ova operacija imala je za cilj deblokadu putne komunikacije Konjic – Glavatičevo – Bjelimići te odbacivanje neprijatelja koji je pod stalnom vatrom držao sela Grab, Tinje i Zabrđane. Operacija kreće iz dva pravca. Prvi pravac je bio Konjic – Borci, a drugi pravac Bjelimići – Glavatičevo – Borci. Operacija je imala samo početni uspjeh.
Dana 8. jula 1992. godine stigle izbjeglice iz Borča. Radilo se o izbjeglicama koje su bile zarobljene u Ulogu.
Dana 9.7.1992. godine stiglo oko 200 izbjeglica iz Gacka nakon 40 dana lutanja po šumama.
Početkom juna otpočeli su radovi na probijanju puta prema Sinanovićima. U radovima su učestvovali sa područja Bjelimića i Glavatičeva: slobodni vojnici, civili, žene i stari.
Dana 14. jula 1992. godine za komandanta odreda Bjelimići postavljen je Miralem Jugo. On je izvršio reorganizaciju odreda. Formirane su tri čete. Prva četa sa komandirom Husom Mujanom posjedala je rejon odbrane Dindo sa zadatkom čuvanja mosta na rijeci Ljuta. Druga četa je posjedala rejon odbrane na prostoru sela Svijenča i Ljubuča. Komandir čete bio je Munib Pintol, a treća četa rejon odbrane Doljani – Tinje – Slatinica sa zadatkom sprečavanja neprijatelja na pravcu Živanj – Sitnik. Komandir čete Ismet Pozder. U sastavu prve čete bili su vodovi Luka, Ježeprosina i Odžaci. Drugu četu činili su vodovi Svijenča, Ljubuča/Grab i Ocrkavlje, a treću četu vodovi Gradeljina, Doljani, Zabrđani i vod Tinje/Slatinica. Najveći problem takve organizacije bila je svakodnevna smjena ljudstva na liniji odbrane.
Tokom deblokade grada Mostara, Odred Bjelimići daje svoje učešće u vidu izvođenja diverzantskih dejstava po dubini neprijateljske teritorije, zarušava se putna kominikacija Kalinovik – Nevesinje u cilju sprečavanja agresora da dovede svježe snage iz Srbije i Crne Gore na mostarsko ratište i pojača tokom borbenih dejstava.
Iz sastava odreda Bjelimići na liniju Jakomišlje koju brani četa Ljuta (tada u sastavu 1. korpusa) u tom vremenu se šalje ispomoć do jednog pješadijskog voda.
Formiranje IDV u sastavu Odreda Bjelimići
Izviđačko – diverzantski vod iz sastava Odreda Bjelimići formiran je u novembru mjesecu 1992. godine. Vod je imao zadatak svokodnevno prikupljanje podataka o položajima, pokretima i brojnom stanju i namjerama neprijatelja koji se nalazio naspram zone odgovornosti Odreda Bjelimići. Na dvije lokacije: Jasika i Kotor svakodnevno su boravili izviđači sa opremom za izviđanje te bilježili uočene aktivnosti od strane neprijatelja. Povremeno se izviđanje vršilo prednjeg kraja neprijateljskih snaga radi prikupljanja što preciznijih podataka o namjerama neprijatelja.
Dana 15. novembra 1992. godine odred Bjelimići pomjera liniju odbrane u pravcu Kalinovika i zaposjeda selo Polje te se tako uvezuje sa četom Ljuta koja je posjedala liniju Jakomišlje.
Dana 24. novembra1992. godine smotru dijela naših jedinica u Odžacima izvršio general Jovan Divjak.
Krajem decembra 1992. godine oko petnaest vojnika IDV (izviđačko-diverzantski vod) izmješta se na plato sela Brda. Uvodi se sedmodnevna smjena za IDV, odakle se svakodnevno vrši izviđanje u pravcu sela Luko i Hotovlje te praćenje borbenog rasporeda neprijatelja u selu Obalj i na koti Dubrave. Cilj ovih aktivnosti bila je priprema za pomjeranje dijela linije odreda Bjelimići iz mjesta Dindo u rejon sela Brda. Nakon uspješno izvršenih priprema, linija je pomjerena i uvezana sa jedinicom Ljuta. U novembru 1992. godine odred Bjelimići se transformiše u bataljon.
Dana 9. aprila 1993. godine naređenjem ŠVK na području Bjelimića formirana je 49. istočnohercegovačka brigada sa komandnim mjestom u Odžacima.
U aprilu mjesecu 1993. godine formirana je Ratna bolnica Bjelimići u selu Ježeprosina
Dana 3. maja 1993. godine agresor zauzima kotu Jakomišlje. Četa ljuta je uspostavljena liniju odbrane na uzvišenju Jasen i u selu Čestaljevo.
Dana 6. juna 1993. godine pripadnici odreda Bjelimići učestvuju u aktivnostima transporta MTS-a (materijalno-tehničkih sredstava) kroz neprijateljske položaje i teritoriju Nevesinja do Mostara. Bataljon i mještani doniraju dio MTS-a za Mostar.
Iz Bjelimića je krenuo konvoj sa 13 konja. Konvoj je nakon tri dana putovanja stigao u Podveležje, gdje su konji rastovareni i puštani u planinu, a municija sakrivena. Grupa ide u Mostar, a druga se šalje da dobavi municiju iz Podveležja. Ta pošiljka municije je korištena pri oslobađanju Mostara i bila je presudna jer rezerve municije u Mostaru su bile minimalne.
Dana, 19. jula 1993. godine bataljon se povlači iz rejona Brda. Uzrok tome je pad linija odbrane čete Ljuta na Dubokama. Agresor je ovladao Treskavicom i selom Ljuta. U nastojanju da se zaustavi napredovanje neprijatelja u rejon Treskavice uputila se je jedna grupa iz sastava bataljona. Tu grupu su predvodili komandant Džemo Poljak i komandir IDV Ismet Pačariz. U toj akciji na Treskavici, na Poljicima, u borbi gine komandir Ismet Pačariz.
U ovom vremenu bataljona Bjelimići posjeda novu liniju odbrane: Crveni kuk – Kom – Komić – Požiljak – Ozidovnik – Kuk (Svijenča) – Gradina – Kunja- Bare (s. Argud) – Muhov do – Zakomača – Kotor – Grab – Ocrkavlje – Pješevac – Doljani – Bazva – Braćan – Međe – Lanište – Klanac – Vrežina. Za ovako dugu liniju odbrane, Bataljon Bjelimići nije imao dovoljan broj vojnika.
Dana 21. juli 1993. godine zbog opasnosti od napredovanja agresorske oklopnih jedinica pravcem Kalinovik – Hotovlje – Mašnik – Dindo, izvršeno rušenje mosta na rijeci Ljuta u Dindolu. Odmah nakon rušenja, dva oklopna transportera stigla su do srušenog mosta. Minobacačkom granatom 120 mm pored mosta pogođen je neprijateljski oklopni transporter. Rušenjem mosta je bilo onemogućeno napredovanje oklopno – mehanizovanih jedinica iz pravca Kalinovika, a imalo je i veliki psihološki efekat. Agresor, uvidjevši da je ovaj pravac napada otežan, mijenja pravac napada preko sela Ljuta u pravcu Visočice. U tom cilju agresor nastoji što dalje odbaciti naše snage. Agresor napada avionom i kasetnim bombama selo Čitluk. Od posljedica ekspolozije nekoliko civila koji su se povlačili iz tog rejona je teže ranjeno.
Dana 23. 7. 1993. godine, agresor napada i pali selo Svijenča. U direktnom sukobu sa agresorom u rejon Ravna gaja teško je ranjen komandir čete Munib Pintol. Iako je selo zapaljeno, napad je odbijen, a agresorski vojnici su se povukli na početne položaje. U narednim borbenim dejstvima u direktnom okršaju sa agresorskim vojnicima, u rejonu sela Svijenča gine borac Nusret Panjeta.
Dana 25. juli 1993. godine poslije agresorskog napada na našu liniju odbrane u rejonu Arguda gine zamjenik komandira čete Ismet Trnka.
Krajem jula u agresor zauzima rejon Bjelašnice i prekida putnu komunikaciju Bjelimići – Sinanoviči. Dalja nastojanja agresora su ovladavanje rejonom Visočice. U toj namjeri morali su prvo zauzeti kotu Crveni kuk koju je branio vod Luka. Vrši se svakodnevno granatiranje, ali Crveni kuk je odbranjen, a samim tim i Bjelimići. U odbrani Crvenog kuka u doturu MTS-a i utvrđivanju položaja učestvovalo je i civilno stanovništvo.
Dana, 3. 8. 1993. godine poslije danonoćnog granatiranja iz pravca Duboka, u rejonu Crveni kuk gine Salih Mujan.
Tokom čitavog perioda trajanja neprijateljske ofanzive pod nazivom „Lukavac 93“ na područje Bjelimića, vršeno je strahovito jako, neselektivno granatiranje, sela, putnih komunikacija kao i linije odbrane na prostoru čitavih Bjelimića. Tokom tih granatiranja u Bjelimićkim selima su poginuli: Vatrić Izet, Kurtović Nihad (dijete od tri godine), Šurković Mirsad, Tucak Alija-Ale, Vranović Haska, Ahmethodžić Ferid, Karkelja Zumra, a ranjeno je više vojnika i civila.
Dana 23. oktobra 1993. godine naređenjem ŠVK brigada mijenja strukturu i ime u 649. lahka brigada Bjelimići sa komandnim mjestom u Odžacima. Zadatak brigade odsudna odbrana na dostignutim linijama.
Brigada posijeda liniju odbrane: Crveni kuk – Kom – Komić – Požiljak – Ozidovnik – Gaja – Kuk (Svijenča) – Gradina – Kunja- Bare (s. Argud) – Muhov do – Zakomača – Kotor – Grab – Ocrkavlje – Pješevac – Doljani – Bazva – Braćan – Međe – Slatinica – Vrežina – Orahovo – Topov kuk – Račica – Stidelj – Razići – Ribari – Kašići.
Formiranje odreda Glavatičevo
U drugoj polovini oktobra 1991. godine, a u skladu sa dobijenom instrukcijom, Krizni štab MZ Glavatičevo je krenuo sa aktivnostima uspostavljanja vojnog krila patriotskih snaga
Na sjednici KŠ 7.marta formiran je odred Glavatičevo u čiji sastav su ušle: četa Glavatičevo (formirana 3. marta), vod Biskup, vod Ribari, odjeljenje Razići, odjeljenje Kašići i odjeljenje Dudle.
Uspostavljanje linija odbrane
Dana 9. marta 1992. godine uspostavljena je prva staža na Krscu. Ovo je predstavlja prvo uspostavljanje otporne tačke u zoni odgovornosti odreda Glavatičevo. Pored tog, Krizni štab je organizovao noćne seoske straže, davao zadatke aktivistima na osmatranju, praćenju i prikupljanju bezbjednosno – interesantnih podataka, a u saradnji sa MUP-om organizovao dnevne patrole naizmjenično u cijeloj zoni odgovornosti. Na lokacijama: Zavinine, Kučići, Gračani su formirane manje grupe patriota koje su imale zaduženje u slučaju napada hitno uspostaviti odbranu. Tek poslije presijecanja komunikacije na Borcima 20. 4. 1992. godine pristupilo se formiranju komande odreda i uspostavi linije odbrane duž cijele zone odgovornosti.
Linija odbrane odreda: Rakitnica (Šunjeva kuća) – Grab – Zabrđe – Pošćenak – Raskršće – Vukova glavica – Marića glavica – Bijelo brdo – Pjevnik – Križ – Parež – Vlaka – Žljebina – Kršeljak – Koljenac – Krstac – Sadine – Lastve – Ćetkov kuk – Maoč.
Dana 20.aprila 1992, (ponedjeljak) na Borcima ranjen Mujo Halilović radnik šumarstva “Prenj” i presječena je putna komunikacija sa Konjicom i drugim urbanim sredinama.
Dana 21. aprila 1992. godine krizni štab je preuzeo naselje VP (vojne pošte) Viništa a u saradnji sa komandom milicije i upotrebom mobilisane jedinice OpŠTO Konjic preuzeta je kontrola nad bazom VP Striježevo. Zauzimanjem ovih objekata, imali smo na raspolaganju smještaj za preko 300 ljudi, sa pratećim restoranom i ostalom potrebnom opremom.
Dana 2.maja 1992. Bošnjaci u Glavatičevu oru svoja imanja na planini a neprijateljski vojnici hodaju po Prezrenu i Ratkamenu. U više navrata nisko nadlijeću borbeni avioni JNA.
Dana 8.maja su neprijateljski vojnici zaposjeli položaj Tjeme. Naša jedinica zadužena za ovaj pravac, otpočela je sa uređenjem linije odbrane na Žljebini kao i pristupne staze. U toku večeri izvršena je evakuacija naših porodica sa planine kao i njihove stoke.
Dana 28.maja 1992. (srijeda) bačene prve tri minobacačke granate 82 mm na Glavatičevo, (pala prva u blizini kuće Muje Tucakovića, druga u Pranjića njivu pedesetak metara od džamije na obalu Neretve.) Vjerovatno su podešavali nišanske sprave i upucavali centar Glavatičeva i džamiju jer je 29. maja 1992. (petak) u vrijeme, a i neposredno poslije džumma-namaza intezivno granatiran prostor oko džamije i centar Glavatičeva.
Po prvi put je, agresorskom granatom, pogođena škola. Granatiranje Glavatičeva je kombinovano sa pješadijskom i mitraljeskom vatrom iz pravca Čičeva. Tad je po prvi put otvorena vatra sa naše strane sa položaja Pjevnik iz puškomitraljeza M-53 i ovo predstavlja prvu ozbiljniju razmjenu vatre sa agresorom u zoni odgovornosti odreda Glavatičevo.
Tokom popodneva se sa raspoloživim ljudstvom izvršeno je pojačanje linija odbrane Bjelo brdo – Pijevnik – Parež i izvršena evakuacija porodica Hebibović sa Gračana i Klašnog dola.
Petorica uglednih domaćina bošnjaka iz Glavatičeva išli na Izgore da pregovore sa Srbima da se pokuša održati mir i da se dogovore o međukomšinskoj zaštiti po uzoru na prošli rat.
Dana 5. juna 1992. oko 7:00 sati kombinovani artiljerijsko – pješadijski napad četnika na Žljebinu na pravcima Planinica – Vranovine – Vlaka i Tjeme – V. Žljebina.
Poslije kratkotrajne neravnopravne borbe naši borci nisu bili u mogućnosti odbraniti položaj. Teže je ranjen Hebibović Adem i saborci su ga morali hitno evakuirati što je direktno onemogućilo dalje držanje odbrane ovog položaja. Neposjedovanje sredstava veze, artiljerijske podrške i nemogućnosti blagovremene intervencije pojačanja u ljudstvu (udaljenost, težak teren, nedostatak ljudstva i MTS-a) su glavni razlog pada Žljebine.
U novonastaloj situaciji u vrlo nepovoljan položaj je dovedena naša linija odbrane Bijelo brdo – Pjevnik – Križ – Parež, kao i komandno mjesto odreda na Viništima (sa pratećim službama). Nedostatak sredstava veze i “rasulo” u komandi Odreda u mnogom su narušili liniju komandovanja.
Zahvaljujući pronicljivosti i odlučnosti pojedinih boraca i komandira na terenu odmah se pristupilo pregrupisavanju na lijevoj obali i povlačenju sa ugroženih položaja.
Već u večernjim satima se uspostavila rezervna linija odbrane Veliko guvno – Didikova greda – Dub – Striježevo.
Skoro sve civilno stanovništvo je evakuirano sa lijeve obale kao sa pojedinih ugroženih dijelova na desnoj obali.
Dana 9. juna 1992. godine u zoni odgovornosti odreda stigla jedinica AKREPI.
Dana 12. juna 1992. godine (petak, 2. dan Bajrama) u šest sati ujutro uslijedio je pješadijski napad srpsko-crnogorskog agresora, podržan jakom vatrom PAM-ova, PAT-a i minobacača na pravcu Kose – Poca – Striježevo i pravcu Gračani – Bjelobočine – Kučići i lijevo Podrumove kuće. Oštricu napada agresora činila su dva ojačana voda od mladih momaka koji su govorili ekavicom (vjerovatno redovna vojska “JNA”) i naših dojučerašnjih komšija. Našu liniju odbrane od Velikog guvna do Striježeva branilo je svega 18 boraca i poslije višesatne borbe uspjeli su odbiti napad. Nismo imali gubitaka. Ključnu ulogu odbrane odigrao je PM M-3 sa posadom na Dubu kao i odlučnost i borbenost svih boraca koji su se tu nalazili.
U noći 12/13. juna naselja Gajine, Orašac i Kučići napustilo je stanovništvo (koje nije ranije iselilo) tako da je na ovom dijelu linije odbrane ostalo svega 13 boraca i manji broj pozadinaca na Kučićima i u Krčevini (Munjina kuća).
Dana 13. juni 1992. godine su odmah poduzete mjere i na liniju je upućen određen broj ljudi, izvršene korekcije i organizaciji pozadine, a na Kučiće je smještena interventna jedinica iz sastava AKREPA. Pored tog poduzimaju se mjere na uvezivanju jedinica i linije komandovanja kao i izviđačke aktivnosti.
Dana 16. juni 1992. godine u izviđanju na pravcu Striježevo – Bjelo brdo ranjena su dvojica pripadnika jedinice AKREPI.
Dana 23. juna 1992. godine nesretnim slučajem gine Mirso Bajić u Ribarima.
Dana 25. juna 1992. godine u jutarnjim satima (slično kao i 12.) agresor je su izvršio napad na pravcu Klašni do – Javič – Veliko guvno. Čelo njihovog napada je ušlo u naše minsko polje koje je samo dan ranije postavljeno.
Poslije kratkotrajne borbe napad je odbijen. Ranjen je Rifo Hebibović pripadnik odreda Glavatičevo.
Dana 28. juna 1992. godine operacija “Oganj” – pokušaj oslobođenja Župe. Poginuli su Kemal Jazvin i Mirfet Novalić.
Dana 2.7.1992. godine pogino Kupusija Salke Meho i ranjen Kupusija Jasmin.
Dana 9. jula 1992. godine teško ranjeni Kemal Pintul i Mirso Kašić, Kemo par dana nakon toga preseljava na ahiret
Dana 27. septembra 1992. godine POG iz Konjica uništila neprijateljski tenk na Žljebini
Ljeto 92. postat će upamćeno po jakom granatiranju i žrtvama granatiranja. Dana 13. jula 1992. godine ginu borci Ismet Smajić i Jasminka Tukić. Dana 23. jula 1992. godine gine Ibrahim Lavić. Dana 22. avgusta 1992. godine poginuo je Abdulah Tucaković zvani Avdo. Dana 1. novembra 1992. godine poginuo je Halil Bajić.
Dana 23 decembra sa VP sa Purina kuka uništen kontejner na Košuti, pogotkom iz BST 76 mm (kinez).
Dana 14. januara 1993. godine POG iz Konjica uništila neprijateljski tenk na Žljebini
Dana 8. februara 1993. godine na položaju gine Šećo Lavić.
Dana 17. mart 1993. godine od granate ginu Menso Daguda i Salko Masleša.
Dana 23. jula 1993. godine diverzantska grupa jačine 4 borca u 23:40 minuta izvršila diverziju na položaj agresorske baterije minobacača 82 mm dva i pol kilometra u dubini privremeno zaposjednute teritorije. U jednom od dva objekta za smještaj posade pobijeni su svi, dok se iz drugog objekta izvukao jedan broj neprijateljski vojnik. Sutradan su neprijateljski mediji potvrdili da imaju 6 poginulih i 3 teže ranjena.
Pouzdano znamo da je u ovoj akciji (koju SCA naziva “operacija Kvanj”) izbačena iz stroja najmanje jedna desetina neprijateljskih vojnika. Hebibović Ibro je poginuo, a njegovi saborci su ga, kroz kišu granata i minska polja, poslije nepuna tri sata uspjeli izvući na sigurno.
Dana 30. jula 1993. godine u agresorske ruke padaju Krstac (na Krscu teško ranjen Moro Ismet) i Žljebina (dvojica ranjenih). Naši borci su bili prisiljeni da napuste Žljebinu, ali su se zadržali na njenoj padini i u večernjim satima zaustavili neprijatelja i nanijeli mu gubitke. Naša linija odbrane se uspostavlja (iste večeri) kao i u junu 92. s razlikom da se ne drži Krstac već se linija odbrane uspostavlja ispred Biskupa i Zavinina.
U isto vrijeme pala je i Planina, presječena jedina putna komunikacija što je u ogromnoj mjeri doprinijelo i padu Glavatičeva.
Dana 3. avgusta 1993. godine agresor, u večernjim satima, u tri kolone ulazi u Glavatičevo. Prva kolona je ušla u 21:10 sati, a 23:55 sati je minirana munara, nepuna tri sahta po ulasku.
Dana 6. avgusta 1993. godine bataljon Glavatičevo izdvaja se iz sastava 443. brdske brigade i pripaja 49. istočno-hercegovačkoj oslobodilačkoj brigade (kao njen 2. bataljon).
Srpsko-crnogorski agresor prelazi na desnu obalu Neretve, uspostavlja mostobran i napreduje dalje. Zauzeli su selo Lađanicu, a u rejonima Potkomlja (Kašići), Faladćića kuća (Ribari) i Razića pružen je otpor naših (relativno malobrojnih) boraca i uz podršku PAM-ova (Hum i Razići)
Agresorske snage odustaju od daljih pokušaja napredovanja i zauzimaju liniju Kosin Potok – Vinine – Humina kosa – Glavatičevo (desna obala) – Gornje Selo – Lađanica.
Dana 23. oktobra 1993. godine bataljon Glavatičevo se gasi, a formiraju se čete u sastavu 649. lbr.
Samostalni bataljon „BJELAŠNICA“
Tokom agresije na Bosnu i Hercegovinu ova jedinica je bila prisutna na više ratišta i pripadala je raznim formacijama. Sve kreće u aprilu 1992. godine kada je formiran odred „Bjelašnica“.
U odred su bili tada uključeni stanovnici bjelašničkih sela, a sjedište je bilo u selu Šabići. Glavni zadatak odreda je bio da čuva, u to vrijeme jednu od najbitnijih putnih komunikacija, a to je put Konjic – Dugo polje – Igman te da zaštiti lokalno stanovništvo od srpskih snaga koje su se povlačile sa Bradine. Također, pripadnici Bjelašničkog odreda su učestvovali u prebacivanju naoružanja i municije od Konjica do Igmana i Hrasnice. Ovaj transport se vršio na konjima u proljeće 1992. godine dok su putevi bili neprohodni za motorna vozila.
Nakon oslobađanja Bradine, kada više nije bilo opasnosti po mjesno stanovništvo, dolazi do gašenja odreda, a njegovi pripadnici se uključuju u druge jedinice koje su bile bliže frontu.
Veći dio pripadnika Bjelašničkog odreda odlazi na Igman i tamo se priključuje u 8. motorizovanu brigadu, dok jedan manji dio odlazi na liniju Jakomišlje prema Kalinoviku.
Igmansko ratište
8.motorizovana brigada (mtbr) je zaposjedala liniju odbrane od Brezovače do Golog brda prema Hadžićima i od Jasenskih osmica do Straišta prema Krupcu. Pomenute linije odbrane su bile i jedine linije koje su čuvale jedinice sa Igmana. Sve druge „Igmanske“ jedinice su bile manevarskog karaktera i nisu bile raspoređene na prednjem kraju odbrane. Bitno je napomenuti da je 8.mtbr bila sastavljena od jednog pješadiskog bataljona i artiljerije pa dolazimo do zaključka da je kompletnu liniju odbrane Igmana čuvao jedan bataljon. Okosnica snaga ovog bataljona su bili bivši pripadnici Bjelašničkog odreda. Stanje na ovom ratištu se popravlja kada početkom 1993.godine iz Sarajeva na Igman izlaze nove snage.
Pripadnici 8.mtbr su tokom 1992. i 1993.godine učestvovali u velikom broju bitaka a najznačajnije su :
– Odbrana Brezovače 1992.
– Zauzimanje Golog brda 1992.
– Oslobađanje Trnova 1992.
– Oslobađanje Straišta, Zoranovića, Jasena i drugih sela sve do Krupca 1992.
– Odbijanje napada u više navrata na Straištu
– Svi pokušaji deblokade Sarajeva
– Bitke oko Kreševa 1993.
– Borbe na fočanskom ratištu (Dobro Polje)
– Bitka za Rogoj 1993.
– Čuvena bitka na Proskoku 1993
– Bijela lijeska
– Bitke na Igmanu i Bjelašnici sve do kraja neprijateljske ofanzive u ljeto 1993.godine.
Tokom borbi 1992. i 1993. godine sa prostora bjelašničkih sela u ovim bitkama su poginula 23 borca, a veliko broj njih je ranjen.
Nakon što je zaustavljena jedna od najvećih agresorskih ofanziva koja je trajala u ljeto 1993.godine zbog velikog broja gubitaka dolazi do gašenja 8.mtbr.
Preostali pripadnici pješadijskog bataljona 8.mtbr Igman se okupljaju na Bradini kako bi se izvršila konsolidacija i reorganizacija jedinice.
Po naređenju komande 4. korpusa 3. oktobra 1993. godine formira se Samostalni bataljon „Bjelašnica“ , koji je pravni nasljednik 8. mtbr Igman.
Nakon kraće pauze najviši dio boraca odlazi na rejon Bjelimića kako bi pojačali odbranu ovog područja.
Priključivanjem boraca sa linije Jakomišlje iz sela Tušila te pripadnika 43. brigade iz sela Lukomira, Čuhovića, Vrdolja i Džepa formira se bataljon pod imenom 4. samostalni bataljon „Bjelašnica“ formira se logorska prostorija u Mrkom valju kod sela Lukomir.
Bataljon je sastavljen od tri pješadijske čete, diverzantskog voda i prištabskih jedinica.
Zaposjedanjem linije odbrane u rejonu Puzimskog greblja 4. SBB formira novu logorsku prostoriju u rejonu Jelenače. Utvrđivanjem linije odbrane Previt – Mandin potok – Sedlo desno i Sedlo lijevo stvaraju se preduslovi za pomjeranje linije odbrane na drugoj strani sela Ljuta, na potezu od Puklih stijena lijevo do potoka Kozice desno.
Pripadnici 4. SBB kao lijevi bok 4. korpusa ARBiH je kao lijeve susjede imao jedinice 1. korpusa ARBiH. Tokom 1994. godine je učestvovao u svim značajnijim akcijama koje su se vodile na prostoru od Treskavice do Glavatičeva.
Sa jednom četom je učestvovao u operaciji Jezero 94, a sa jednom četom u napadu na Debelo brdo u sadejstvu sa 9.bbr Pazarić. Poseban doprinos je dao u odbrani Bjelimića tokom neprijateljske ofanzive u novembru 1994. godine. Tokom ovih dejstava 4.SBB je pretrpio velike gubitke u ljudstvu i to: 1 borac poginuo, 1 zarobljen i 17 ranjenih od čega je 13 ranjeno od metka, što nam ukazuje da su se vodile bliske pješadijske borbe.
Krajem 1994. godine 4. SBB ulazi u sastav 450. lbr i sa kompletnim ljudstvom prelazi u rejon Bjelimića i Glavatičeva. Pripadnici 4. SBB bivaju raspoređeni u sve čete 450. lbr te rame uz rame sa ostalim pripadnicima 450. lbr učestvuju u svim bitkama sve do potpisivanja Dejtonskog sporazuma.