Konjic je tokom agresije 1992.-19995. doživio ogromna stradanja, ubistva djece, civila, vojnika, razaranje kulturnih, vjerskih, privrednih, infrastrukturnih objekata itd. Međutim, nakon okončanja agresije Konjic se pokušava predstaviti kao najveće stratište Srpskog i najveći logor Hrvatskog naroda. Samim tim pokušava se izuzeti mogućnost da se govori o zločinu prema Bošnjacima Konjica te se tako njihova (tj. naša) stradanja prešućuju. Tome u prilog svakako ide i nedostatak tekstova, knjiga, publikacija idr., koje smo mi dužni radi sebe objaviti da bi istinu prikazali u pravom svjetlu. Prešućuje se činjenica, da je na Međunarodnom sudu u Hagu u slučaju poznat kao „slučaj Delalić“, Bradina kao jedan od simbola „zločina Bošnjaka Konjica“ okvalifikovana kao legalan i legitiman vojni cilj. Od 88 imena koja se vode kao bradinske žrtve rata na spomeniku, kada uporedite ta imena sa imenima boraca Vojske RS-a, koji se nalaze na spomeniku u Nevesinju i Gacku, vidljivo je da se dvije trećine tih imena nalazi među borcima Vojske RS-a. Za dnevnu politiku to su civili, a u stvarnosti to su borci i vojnici. Naravno, nemam namjeru negirati ničije žrtve. I jedna je žrtva velika. Ali moramo da spomenemo jedan podatak. Među civilnim žrtvama i borcima tzv. Vojske RS-a je broj 382. Broj poginulih pripadnika Armije R BiH i civila na području pod kontrolom Armije koji su stradali od granata, mina, snajpera… je veći od 620. Kako je moguće, da je ovih 382, imena u medijima, u izvještajima, u svakodnevnim pričama postalo veće od broja 620?[1] Da li je nužno da bi se dokazala žrtva jednog naroda u potpunosti zaboravit žrtvu drugog? Da li je Konjicu dodijeljena sudbina u kojoj Bošnjaci nemaju pravo na „svoju žrtvu“ jer je zbog nekog reciprociteta neophodan da posluži za izjednačavanje zločina svih naroda u BiH? Kako drukčije objasniti činjenicu da je evo, 25 godine od odbrambeno-oslobodilačkog rata i agresije na našu državu Bosnu i Hercegovinu i naš grad Konjic ova obimom skromna knjiga skoro jedini ukoričen zapis koji čuva sjećanje na ratne dane, na hrabre konjičke borce, konjičke brigade, na konjičku privredu koja je uz nadljuske napore funkcionisala i u ratu dajući presudnu podršku ne samo braniocima Konjica nego i braniocima mnogih bosanskohercegovačkih gradova, kao i na sve druge aktere naše odbrane.
Tokom 1991.godine a naročito u zimu 1992. kao i u drugim mjestima Bosne i Hercegovine i na području Konjičke općine SDS, uz pomoć JNA, ilegalno naoružava sve vojno-sposobne građane srpske nacionalnosti. Ove aktivnost oko naoružavanja srpskog naroda nisu bile neprimijećene. Uz ove aktivnosti SDS je imao razrađen sistem opstrukcije vlasti, proizvodnje u preduzećima i drugim oblastima života, u svim gradovima, gdje Srbi nisu bili većinski narod pa i u Konjicu. Istovremeno u punoj tajnosti donosi 22.03.19992. službenu Odluku o formiranju Srpske opštine Konjic i proglašava njene teritorije:
Čl 1. ove Odluke reguliše srpske teritorije prema većinskom srpskom ističući 16 takvih naselja.
U Čl. 2. proglašavaju 27 daljih MZ, sela i naselja, u kojima ima manje od 50 % Srba, ali su navodno po vlasničkom principu ovi lokaliteti većinski – Zanimljivo je da u ovoj soluciji računaju i grad Konjic kao svoj.
Iz ove Odluke vidljivo je da se zamišljena teritorija “Srpske opštine Konjic”, može objediniti u jednu teritorijalnu cjelinu samo ako okupiraju cijelu teritoriju opštine Konjic. Iz naselja iz člana 1. ove njihove Odluke će se već početkom aprila izvršiti okruženje i blokadu grada, obezbjeđujući u taktičkom smislu pozicije za efikasna borbena dejstva, iznurivanje i razaranje drugih naselja i samog grada Konjica.
-
aprila 1992. SDS Konjica donosi paket Zaključaka u kojima konstatuje: Da je BiH zahvaćena “građanskim ratom”, da svi Srbi bojkotuju “muslimansku” mobilizaciju.
Tačka 5. Zaključaka glasi: “I dalje ostaje na snazi Uputstvo SDS-a da se naseljena mjesta obezbjeđuju milicijskim stražama i sistemom samoorganizovanja”.
Obzirom da legitimno rat još uvijek nije počeo, MUP Konjic ovlašten da vodi brigu o javnom redu i miru, 7. aprila 1992. vrši mobilizaciju rezervnog sastava, na koji se ne odazivaju srpski pripadnici, jer su Odlukom SDS-a već 01.04.1992. formirali tzv. Srpski SUP Konjic.
Pod izgovorom nesigurnosti i ugroženosti, Srbi iz Konjičke općine početkom aprila masovno napuštaju grad i sela u kojima su u manjini, i koncentrišu se u većinsko srpske lokalitete kao: Bradina, Donje Selo, Borci, Brđani, itd. To stvara strah i kod muslimanskog i hrvatskog stanovništva koje u strahu od rata napušta općinu. Po ovom principu u navedenom periodu Konjic je napustilo oko 20.000 ljudi.
Kako se ne može Konjic gledati izolovano od onog što se dešava u Bosni i Hercegovini valja imati na umu da u aprilu 1992. godine počinje planirana okupacija tzv. srpskih teritorija kojom je bilo obuhvaćeno 37 općina/gradova u BiH. Ta okupacija se odvijala uz masovne progone, nezakonita hapšenja, pljačkanje, mučenja, silovanja i ubijanja nedužnih civila – Bošnjaka, Hrvata, Roma… Snage SDS-a i JNA napadaju bosanskohercegovačke gradove…Bijeljinu (4. april), Kupres (4. april), Foču (8. april), Zvornik (8. april), Brčko (30. april), Prijedor (30. april), itd.
Provodeći akciju etničkog čišćenja u drugim opštinama u Konjic pristiže oko 13.400 nesrpskih izbjeglica iz tih mjesta (Nevesinje, Gacko, Trebinje, Foča, Kalinovnik…).
Rukovodstvo opštine pokušava obuzdati srpski zahuktali ekstremizam, pokušavajući garantovati apsolutnu sigurnost i jednakost svim građanima. Tako je u nizu pokušaja, načelnik Dr. Rusmir Hadžihusejnović lično stao pred konvoj Srba iz Čelebića pri njihovoj seobi na Borke, tražeći da ne idu sa svojih ognjišta, garantujući im svaku bezbjednost. Ali, kod najvećeg dijela srpskog naroda, preovladala je četnička orijentacija, odlaze i poručuju da će uskoro “ušetati” u Konjic “kao pobednici”.
Uskoro i ostvaruju prijetnje, progoneći i spaljujući periferna sela, Gakiće, Džajiće, Bijelu, itd. U srpskim rejonima, formiraju se i ustrojavaju vojne jedinice SDS-a i uvezuju se na Borcima u 2. boračku brigadu, u sastavu Hercegovačkog korpusa VRS. U Bradini se formira lahka brigada oko 750 ljudi, sa oko 100 srpskih policajaca iz Konjica, Hadžića, llidže i Tarčina, a u Donjem Selu, srpski Odred oko 180 ljudi i tako redom.
Konjički Srbi će kasnije, pa sve do danas, tvrditi kako su oni protjerani, etnički očišćeni sa ovih prostora, međutim, Tribunal u Haagu je tačno definisao agresiju SDS-a i JNA na grad Konjic, tako da nije bilo ni jednog slučaja progonstva sa naših prostora, izvedenog od strane legitimnih vlasti.
Već 20. aprila 1992., srpski ekstremisti na Borcima otvaraju vatru na radnike “ŠIPAD-a” i teže ranjavaju radnika Muju Halilovića. Istoga dana srpski ekstremisti podižu barikade i punktove na svim prilaznim komunikacijama. Većina procjena ukazuje na zaključak, da bi se 20. april 1992. mogao smatrati datumom početka rata i u Konjicu.
U periodu od 1 – 12. maja 1992. iz sela Bijela protjeruju se Bošnjaci i Hrvati, a srpske snage zaposjedaju: selo Bijelu – Štit – Runjavi kuk – Jakovljevića gaj – Šahinovića kosu rejon. Boraka – Boračkog jezera – Kule – Čičeva.
17.04. 1992. g. održana je zadnja Skupština opštine, na kojoj se donosi Odluka o formiranju TO. Predstavnici SDS-a u Skupštini su glasali protiv ovih odluka i demonstrativno napustili Skupštinu i ostale legalne organe vlasti Konjičke opštine.
To je bio zadnji signal da će svakog časa doći do napada na Konjic iz skoro svih pravaca. Skupština se raspušta i formira se RP (ratno predsjedništvo).
Od 20.04.1992. obustavljena je nastava u svim školama na teritoriji opštine Konjic Odlukom Izvršnog odbora opštine Konjic.
Krajem aprila srpske snage sa Boraka počinju sistematskim dejstvima artiljerije djelovati po perfernim naseljima, a 4. maja i po centru grada. Prvi objekti artiljerijskog napada su zgrada MUP-a, OpŠTO, Stari grad i važnija preduzeća.
Avijacija je više puta borbeno djelovala od 06.maja 92. po gradskom području ; u reonu Glavičina, Ovčara, kasarne “Ljuta” i dr. Nakon uspješnog dejstva PVO Konjica, maja 1992., avioni JNA nikada više nisu smjeli uzurpirati konjičko nebo.
Uprkos svim nastojanjima, Konjic nije zauzet, već će kako će kasnije pokazati događaji, postati simbol otpora višestrukoj agresiji, simbol gdje se branila i odbranila ideja jedinstvene BiH.
Na području Konjica bili su locirani značajni objekti i sredstva bivše JNA, koja su izuzetno važna za JNA i SDS, kao i za OS legalne vlasti, opštine Konjic, kao što su :
- Fabrika municije “Igman” – kao takva najveća na Balkanu,
- Rezervno komandno mjesto bivše JNA (ARK), smješteno pod zemljom i opremljeno za boravak državnog i vojnog rukovodstva bivše SFRJ.
- Telekomunikacijski centar veze “Zlatar”
- Skladište “Ljuta” u kojoj je bilo smješteno naoružanje jedinica prostornih struktura TO opština : Konjic, Jablanica i Prozor. U njoj je i naoružanje 14. Hercegovačke partizanske brigade, koja se popunjavala v/o sa prostora opštine Konjic. Po naoružanju i opremi, to je jedna od tadašnjih, najsavremenijih brigada TO u BiH.
- Vojni objekat “Čelebići” – skladište za pogonska goriva.
- Telekomunikacijski centar veze “Borašnica” (objekat na kojem su bile instalirane veze RTV BiH, Elektro – privrede BiH, PTT BiH, Vatrogasnog saveza BiH i dr.)
- Vojni objekat – kasarna “Kleke” u reonu Boraka,
- Vojna komunikacija “Boračko jezero – Ulog”.
Početkom aprila 1992. na području opštine Konjic taktički raspored i odnos snaga a terenu između paravojnih formacija SDS-a i bivše JNA kao cjelina, bio je dominantan u odnosu na legalne jedinice TO Konjic i MUP-a Konjic kako u pogledu strateškog rasporeda snaga, tako i posjedovanja naoružanja i opreme, i logističke podrške.
- JNA i paravojne formacije SDS-a u navedenom periodu drže pod svojom kontrolom: sve vojne objekte na teritoriji opštine Konjic (kasarna “Ljuta, Objekat IVO – ARK, Zlatar, kasarna Kleke, Borašnica, NRC Borci i kasarnu “Čelebići”) u kojima je bilo smješteno naoružanje, municija i druga MTS-a od TO opštine Konjic, Jablanica i Prozor;
- Teritorije na kojima su formirane paravojne formacije omogućio je istima da blokiraju: magistralni put M-17, Konjic – Sarajevo, u rejonu Bradine sa dominantnim prevojem “Ivan Sedlo”
- Na izlazu iz opštine prema jugu na pravcu Konjic – Mostar, paravojne fromacije SDS-a i držale su pod blokadom magistralni put M-17 u Čelebićima i Ostrožcu.
- Prema sjeverozapadu blokiran je lokalni put za sva sela u Neretvici sa barikadama na Donjem Selu – Cerićima – Bjelovčini.
- Paravojne formacije SDS-a i snage srpsko-crnogorskog agresora zaposjele su sve dominantne kote na jugoistoku: Bijela – Vrabač – Borašnica – Bukove glave – Tranjina – Ratkamen -. Tjeme.
Šire okruženje opštine Konjic i direktnu zaleđinu srpskim ekstremistima oko Konjica čine snage nekoliko bivših korpusa JNA, koji su formalno početkom maja 92. preformulisani u tzv “VRS”.
Prikaz srpskih snaga na teritoriji Konjic- april/maj 1992.
Taktički raspored snaga na području opštine Konjic u aprilu 1992.
Zahvaljujući aktivnim praćenjima i zapažanjima MUP-a, znalo se da JNA i SDS još od 1991. vrše naoružavanje Srba. Skoro svako vojno sposobno lice srpske nacionalnosti posjedovalo je naoružanje i bilo uključeno u paravojne formacije.
Konjički patrioti su se unatoč ovako nepovoljnoj situaciji odbranili i izborili za svoje živote i za slobodu dobrog dijela svoje opštine i svojom borbom do kraja agresije bili štit da se glavni grad Bosne i Hercegovine ne stavi u dupli obruč.
Konjic i hrabri Konjičani su tokom agresije primili 13.450 izbjeglica. Poseban teret prijema podnijela su naselja Klisa-Neretvice i Bjelimića.
Predstavljati ih kao zločince zbog izolovanih činova neodgovornih pojedinaca koje su konjičke civilne i vojne vlasti procesuirale još tokom rata i prešućivati njihove zasluge, hrabrost i doprinos kompletnoj odbrani Bosne i Hercegovine je historijski netačno i nepravedno. Jednako je nepravedno da nema procesuiranja odgovornih za četverogodišnje ubijanje i razaranje Konjica, za smrt civila, žena, djece…
Dok su se legalni organi ovog grada i države borili protiv jednog ekstremizma i paradržavna tvorevina HZ HB u udruženom zločinačkom poduhvatu okreće snage HVO protiv Armije R BiH.
Pod izgovorom borbe protiv SCA HVO zaposjeda sve dominantne zemljišne objekte: Bokševica, Golo brdo, Studentska i Čelinska planina, Klijenak, Blazine, Zec planina, Viljak, Marevac, Šiškovac, Sjerkovača, Ivan sedlo, Stari grad, Zlatar, Babin nos, Markovića kosu, Ljubinu, stvarajući strateške preduslove za još jedan udarac opstojnosti države Bosne i Hercegovine. Taj plan HVO je pokušao realizirati u martu 1993. kada dolazi do prvih sukoba da bi se nastavio, nakon kratkotrajnog primirja 15. aprila 1993. godine kada je Konjic osvanuo skoro u potpunom obruču snaga HVO-a. Snažnim i jakim protunapadom ovaj obruč je probijen u narednih nekoliko dana a borba i sa ovim agresorom nastavljena je tokom cijele 1993. godine odnoseći veliki broj života u Konjicu i dolini Neretvice.
Na Trgu državnosti Alija Izetbegović u Konjicu urađene su spomen-ploče sa imenima 490 Konjičkih boraca svih nacionalnosti koji su dali život u odbranu ovog grada i ove države.
